هر کارگری ممکن است در طی سال و مدت کارکرد خود به دلایل مختلف در محل کار خود حاضر نباشد. به اینگونه اوقات مرخصی گفته می شود. در قوانین کار و تامین اجتماعی انواع مرخصی کارگران پیش بینی شده است. رعایت این مقررات که جزء قوانین آمره محسوب می شوند برای کارفرمایان و کارگران الزامی است. در این مقاله قصد داریم در رابطه با انواع مرخصی های پیش بینی شده در قوانین، نحوه محاسبه مرخصی کارگران و مقررات مربوط به آنها صحبت کنیم. در انتها نیز فیلم آموزشی قسمتی از کارگاه حقوق و دستمزد را که در رابطه با این موضوع صحبت کردیم برای شما قرار داده ایم. پس با ما همراه باشید.
مرخصی استحقاقی
همه با این مرخصی آشنا هستیم و یکی از پرکاربردترین مرخصی ها محسوب می شود. مرخصی استحقاقی سالانه ۲۶ روز می باشد. برای کار کمتر از یک سال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام شده محاسبه می شود. کارگر می تواند تا ۹ روز از مرخصی استحقاقی سالانه استفاده نشده خود را در پایان سال ذخیره نماید. این محدودیت در خصوص کارگرانی که در پایان قرارداد یک ساله تسویه می کنند وجود ندارد.
نکته مهم در رابطه با مرخصی استحقاقی این است که برای اخذ مرخصی استحقاقی باید حتما توافق طرفین جلب شود. درصورتی که کارفرما به دفعات با مرخصی کارگر موافقت ننماید و در این خصوص سازش به عمل نیاید کارگر می تواند مراتب را به اداره کار محل جهت انجام امور مقتضی اطلاع دهد. همچنین از این صحبت چنین استنباط می شود که مرخصی اجباری در قوانین وجود ندارد. یعنی کارفرما نمی تواند یک طرفه کارگر را به مرخصی بفرستد!!!
موارد خاص مرخصی استحقاقی
مطابق ماده ۱۹۱ قانون کار، کارگاه های کمتر از ۱۰ نفر از برخی مفاد این قانون مستثنا شدند. از جمله این موارد مرخصی استحقاقی می باشد که در این کارگاه ها سالانه ۲۱ روز است و کارگر فقط ۵ روز آن را در پایان سال می تواند ذخیره کند. بعلاوه در کارهای سخت و زیان آور این مدت به 5 هفته افزایش پیدا می کند.
مرخصی استعلاجی
در صورتی که کارگر بیمه شده بر اثر بیماری یا حوادث موقتا قادر به خدمت نباشد می تواند از مرخصی استعلاجی استفاده نماید (ماده ۵۹ تامین اجتماعی).
غرامت دستمزد، از اولین روزی که بیمه شده بر اثر حادثه یا بیماری حرفه ای و به موجب تشخیص سازمان تأمین خدمات درمانی قادر به کار نباشد پرداخت خواهد شد. در مواردی که عدم اشتغال به کار و معالجه به سبب بیماری باشد، در صورتی که بیمار در بیمارستان بستری نشود، غرامت دستمزد از روز چهارم پرداخت خواهد شد (ماده ۶۲ تامین اجتماعی). اگر در بیمارستان بستری شود محدودیت از روز چهارم ندارد.
آیا کارفرما تکلیف پرداخت حقوق ایام بیماری را دارد؟
نکته: یک باور غلط در خصوص مرخصی استعلاجی این است که پرداخت حقوق ایام مرخصی استعلاجی را به عهده کارفرما می داند. لازم به ذکر است که قانون هیچگونه تکلیفی از بابت پرداخت حقوق و یا غرامت دستمزد ایام بیماری ندارد.
مرجع تعیین و تایید مدت زمان مرخصی استعلاجی
مرجع تعیین و تایید مدت زمان مرخصی استعلاجی با توجه به مدت استراحت متفاوت است. برای استراحت هایی که در هر نوبت کمتر از هفت روز است و درمجموع در طول سال از ۱۵ روز بیشتر نمی شود، گواهی پزشک معالج کافی است و نیاز به تایید پزشک معتمد و یا کمیسیون پزشکی ندارد. استراحت های بیشتر از ۱۵ روز تا ۶۰ روز در سال و استراحت بیش از ۷ روز در هر نوبت باید به تایید پزشک معتمد سازمان برسد. استراحت های بیش از ۶۰ روز در سال باید به تایید کمیسیون پزشکی برسد.
محدودیت زمانی و یا تعداد دفعات برای استفاده از مرخصی استعلاجی وجود ندارد. همچنین وفق ماده ۷۴ قانون کار، مدت مرخصی استعلاجی، با تایید سازمان تامین اجتماعی، جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد.
غرامت دستمزد ایام مرخصی استعلاجی چقدر است؟
برای افراد متاهل و متکفل معادل سه چهارم میانگین دستمزد و برای افراد مجرد و غیرمتکفل که از درمان سازمان استفاده نکرده و به صورت سرپایی معالجه شده اند، دوسوم میانگین دستمزد بیمه شده است و در صورت استفاده از خدمات درمانی و یا بستری یک دوم است.
محاسبه مرخصی کارگران
مرخصی ازدواج و فوت
مطابق ماده ۷۳ قانون کار، در موارد زیر کارگران حق استفاده از ۳ روز مرخصی با مزد را دارند:
اول ازدواج دائم
دوم فوت بستگان درجه یک از طبقه اول (پدر مادر همسر و فرزندان)
در صورتی که کارگر طی سال ازدواج کند، علاوه بر ۲۶ روز مرخصی استحقاقی، می تواند از ۳ روز مرخصی ازدواج نیز در هنگام ازدواج استفاده نماید. این ۳ روز قابل کسر از ۲۶ روز مرخصی استحقاقی نیست.
مرخصی زایمان
در خصوص مرخصی زایمان به معرفی سه مستند قانونی شامل ماده 76 قانون کار، ماده 67 قانون تامین اجتماعی و ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده می پردازیم.
از جمیع قوانین یادشده نکات زیر قابل استنباط است:
مرخصی زایمان از تاریخ زایمان بیمه شده زن شروع می شود. شرط استفاده از مرخصی زایمان و حقوق این ایام داشتن سابقه بیمه حداقل 60 روز در یک سال قبل از زایمان و عدم اشتغال بکار می باشد. در ایام مرخصی زایمان غرامت دستمزد به میزان دو سوم متوسط مزد 90 روز آخر از طرف سازمان تامین اجتماعی پرداخت می شود. مدت این مرخصی 9 ماه می باشد (گرچه معمولا سازمان تامین اجتماعی بیشتر از 6 ماه را متقبل نمی شود که در اینصورت می توان با شکایت به دیوان عدالت اداری از حقوق خود دفاع نمایید).
مرخصی زایمان برای آقایانی که پدر می شوند در بخش خصوصی به میزان دو هفته در نظر گرفته شده است. لازم به توضیح می باشد که از تاریخ اجرای ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده محدودیت مرخصی زایمان و غرامت این ایام برای تنها دو فرزند برداشته شده است.
مرخصی حج
طبق ماده 67 قانون کار مرخصی حج به میزان یک ماه و فقط برای یک بار در طی دوران خدمت قابل استفاده است.
مرخصی بدون حقوق
این مرخصی با توافق طرفین بوده و محدودیت زمانی ندارد (ماده 72 قانون کار).
مرخصی کمتر از یک روز
این نوع مرخصی بهرحال جزء مرخصی استحقاقی محسوب می شود (ماده 70 قانون کار).
در زیر بخشی از ویدیو کارگاه حقوق دستمزد با موضوع معرفی انواع و نحوه محاسبه مرخصی کارگران را برای شما قرار دادیم که امیدواریم برایتان مفید باشد.